औरंगाबाद - ‘‘पोटाला नाय पोटभर भाकर, ना डोक्‍यावर धड छप्पर. जलम झाला त्योबी कचरा येचणाऱ्या मायबापाच्या पोटाला. अख्खं बालपण गेलं रस्त्यांच्या कडंला थाटलेल्या किडूकमिडूक संसारात. कव्हा फकस्त पाणी, तर कव्हा मिठासंगं कोरडी भाकर खाताना... शाळा कवा सपनामंदीबी आली न्हाय, गरिबीचं जिणं... लई वाईट असतंय, असे सांगताना कचरा वेचक लताबाई (नाव बदललेले) यांच्या डोळ्यांच्या कडा पाणावल्या होत्या.

शहराला स्वच्छ ठेवणाऱ्या या महिलांना अनपेक्षितपणे समाजाचा त्रास सहन करावा लागतो; परंतु पोट आणि मन मारून हे काम त्यांना करावे लागते. ‘सकाळ’शी बोलताना लताबाईंनी सांगितलेली त्यांची कथा प्रातिनिधिक आहे.
पदराने डोळ्यांच्या कडा पुसत लताबाई सांगू लागल्या... ‘‘कचऱ्यातील खेळण्यासोबत खेळताना बालपण कधी हारलं काय बी म्हाईत नाय. शाळा शिकायच्या वयातच मायबापासोबत उन्हातान्हात बिगर पायताणाचं कचरा येचायला सुरवात केली.

आश्चर्य वाचा -  आम्ही अंभईचे, निघाले मुंबईचे... बारावीच्या परीक्षेतील प्रकार  

 पंधरा वर्षांची होत नाही तोच बापानं तीस वर्षांच्या बिगारी कामगारासोबत लग्न लावून दिलं. तव्हा असं वाटलं कचऱ्यातलं जगणं संपल; पण सासरी गेल्यावर कळलं त्याचाही संसार रस्त्याच्या कडंलाच व्हता. त्योबी दारुड्याच निघाला. अवघ्या तीन वर्षांत रस्त्यांच्या बाजूला असलेल्या पालात एक मुलगा, मुलगी झाली. जिम्मेदारी वाढली. ऊन, वारा, पावसापासून पोरांना वाचविण्यासाठी दोन पत्र्यांचं छप्पर भाड्यानं घेतलं. मह्या जिवासारखं त्यांच बी जीवनाचा इस्कुट नको म्हणून म्या कचरा यचण्याचं काम सुरू केलं. कुणाचा आधार नसताना पाहटंच शहरातील कानाकोपऱ्यात फिरणं कठीण असतं. स्वतःला माणूस म्हणून घेणारे, पण पोटासाठी कष्ट करणाऱ्या लेकुरवाळ्या बाईला हिणवणारी, छळणारी नावापुरती माणसं रोजच भेटत. 

वाचा...  विनाअनुदान शाळांना मिळणार अनुदान 

वंगाळ नजरंनं अंगावरून नजर फिरवायचे तर काहीजण चोरीचा आळ घ्यायचे. सकाळच्या येळंला मोठाल्या वस्तीतले लोक अंगावर कुत्रे सोडायचे. दिवसभर कचरा येचताना काचा, ब्लेड, कधीकधी कचऱ्यातून वाट काढताना हातापायांना पत्रे, दारूच्या बाटल्यांच्या काचांनी जखमा व्हायच्या. तव्हा कचऱ्यातील एखादी चिंधी जखमेवर गुंडाळायचे. दररोज घाणीत हात घालावा लागत असल्याने आजारी पडायचे. झोपून राहायची भीती वाटायची, एक दिवस कामावर नाय गेले तर पोरं उपाशी मरतील म्हणून अंगावर दुखणं काढायचे. 

 हे ही वाचा...   अडगळीच्या वर्गखोलीत सापडली  रसायनशास्त्राची प्रश्‍नपत्रिका! 

संध्याकाळच्या येळंलाबी दारुडे अंगावर हात टाकण्याचा प्रयत्न करायचे. तव्हा खूप वाईट वाटायचं, असं वाटायचं कुणीतरी त्यांना सांगा, की आम्ही बी माणसं हाय, पोटासाठी अन्‌ लेकरांसाठी कष्ट करतोय, हे सांगताना त्यांच्या मनाची घालमेल जाणवत होती. महापालिका आणि कारपे संस्था यांच्या संयुक्त सहकार्याने सुरू करण्यात आलेल्या कचरा वर्गीकरण केंद्र सुरू झाले. तिथं सफाई कामगार पाहिजे कळल्यावर घाबरत घाबरतच गेले. तिथं शेडवर कामाला लागले. तिथं बी कचरा वर्गीकरणाचं काम हायं, पण बसून. रोजची उन्हातान्हातील वणवण, लोकांचा, कुत्र्यांचा त्रास यातून सुटका झाली.

 सध्या सावलीत बसून. आधीसारखा मानसिक त्रास नाही. कारपे संस्थेकडून हातमोजे, जखम झाली तर दवाखाना हायं, पगारबी मिळतो. पोरांच्या शाळाचीबी येवस्था केलीय. आता वाटतं पोरांनी खूप शिकावं. मयासारखं जगणं त्यांच्या नशिबात यायला नकं, असं सांगताना त्यांच्या डोळ्यांत मुलांचा भविष्यकाळ दिसत होता.